แหล่งเรียนรู้อำเภอสองแคว

ประวัติชาติพันธุ์ไตลื้อ

ไตลื้อ เป็นชาวไทกลุ่มหนึ่ง มีถิ่นฐานอยู่ในแถบสิบสองปันนาของจีนภาคตะวันออกของรัฐฉาน เมืองยอง ประเทศพม่า ตอนเหนือของประเทศลาว เวียดนามและภาคเหนือของไทย มีเอกลักษณ์โดเด่นคือ การใช้ภาษาไตลื้อ นอกจากนั้นยังมีการ  แต่งกายไตลื้อ มีศิลปะและประเพณีต่าง ๆ เช่น งานสงกรานต์ไตลื้อ นับถือศาสนาพุทธ นิกายเถรวาท นิยมตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ราบลุ่มแม่น้ำและที่ราบลุ่มแม่น้ำและที่ราบระหว่างภูเขาโดยมีแม่น้ำโขง (ของ) เป็นแม่น้ำสายสำคัญ

          เดิมชาวไตลื้อมีถิ่นฐานที่อยู่บริเวณเมืองลื้อหลวง ได้เคลื่อนย้ายลงมาอยู่บริเวณหนองแส (คุณหมิง) แล้วย้ายลงมาสู่ลุ่มแม่น้ำโขงสิบสองปันนาในปัจจุบัน ประมาณศตวรรษที่ ๑๒ เจ้าเจื๋องหาญ ได้รวบรวมหัวเมืองต่าง ๆ ในสิบสองปันนามาเป็นอาณาจักร แจ้ลื้อ ตั้งศูนย์ปกครองไว้ที่หอคำเมืองเชียงรุ้ง โดยอาศัยอยู่สองฝั่งแม่น้ำโขง ทั้งด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตกของแม่น้ำโขงดังได้กล่าวไว้ว่า

        “ห้าเมืองตะวันตก หกเมืองตะวันออก” รวมเจียงรุ้งเป็นสิบสองปันนา และยังมีหัวเมืองน้อยอีก ๓๒ หัวเมือง

        ต่อมาเจ้าอินเมืองได้กอบกู้บ้านเมืองให้เป็นปึกแผ่น ขยายอาณาเขตกว้างขวางขึ้นเกิดการกระจายตัวของไตลื้อ ในลุ่มแม่น้ำโขงตอนกลาง (รัฐฉาน) และชาวไตลื้อบางส่วนได้อพยพหลังถูกกวาดต้อนออกจากเมืองต่าง ๆ มาถึงถิ่นฐานใหม่ในประเทศตอนล่าง เช่น พม่า ลาว ไทย และเวียดนาม

ประวัติและความเป็นมาเฮินไตลื้อ

เนื่องจากคณะกรรมการด้านวัฒนธรรมผู้ทรงคุณวุฒิ ในชุมชนรวมไปถึงประชาชนบ้านปางปุก ได้ประชุมปรึกษาหารือกันว่า ชุมชนบ้านปางปุก เป็นชุมชนไตลื้อมาตั้งแต่ ในอดีต แต่ปัจจุบันนี้สิ่งที่เป็นวัฒนธรรมไม่ว่าจะเป็นด้านภาษา ด้านวิถีชีวิต ตลอดจนถึงด้านอัตลักษณ์วัฒนธรรมต่าง ๆ เริ่มเลือนหายไป เพราะความเจริญด้านวัตถุเข้ามาแทนที่ จึงสมควรที่จะรื้อฟื้นถึงความเป็นมา อัตลักษณ์และวัฒนธรรมของไตลื้อจึงมีมติสร้าง  เฮินไตลื้อขึ้น ณ วัดปางปุก ตำบลนาไร่หลวง อำเภอสองแคว จังหวัดน่าน โดยเริ่มสร้างในปีพุทธศักราช ๒๕๕๒ โดยการนำของพระครูวิสาลนันทกิจ เจ้าอาวาสวัดปางปุก เจ้าคณะตำบลนาไร่หลวง

ผู้ใหญ่สุภาพ  ใหม่จันทร์ดี ได้นำคณะศรัทธาประชาชน ร่วมกันบริจาควัสดุ อุปกรณ์ร่วมไปถึงแรงงานในการดำเนินการสร้างด้วยความสมัครสมานสามัคคี และไม่ได้ใช้เงินงบประมาณจากทางราชการแต่อย่างใด โดยการสร้างบ้านในลักษณะทรงจัตุรมุขไตลื้อ หลังคามุงด้วยไม้เก็ด ฝาทำด้วยไม้ไผ่สาน พื้นปูด้วยไม้แผ่นกระดาน จำนวน  ๑ หลัง ๓ จัตุรมุข ซึ่งดำเนินการสร้างเสร็จเรียบร้อยในปีพุทธศักราช ๒๕๕๔

        สมัยผู้ใหญ่วิรัช  สลัดใด ผู้นำในชุมชนคนปัจจุบัน และได้เปิดเป็นศูนย์วัฒนธรรมไตลื้อ ตำบลนาไร่หลวง (ขึ้นเฮินใหม่) ในวันที่ ๒๕ สิงหาคม ๒๕๕๔